28 maart 2006

"...omdat jouw leven op handen gedragen wordt." Diederik's woorden vlak voor mijn operatie waarbij mijn linkerlong verwijderd werd, vandaag twee jaar geleden. Voor iedereen die ik liefheb en die mij liefheeft, voor alle armen om me heen, alle opgestoken kaarsjes, liefdevolle woorden, gebeden en muziek, mijn dankbaarheid is oneindig groot. Vandaag steek ik een kaarsje op voor jullie omdat ik me, omgeven door liefde, nog steeds gedragen voel. Liefs Nelly

Een veelzijdige week

Ons bezoek aan Robbeneiland was indrukwekkend. Een droog en dor, bijna verlaten eiland, waar alleen nog de medewerkers van het museum wonen, in aanwezigheid van een konijnenplaag, de lege gevangeniscomplexen en de lepra-begraafplaatsen. Alhoewel het de toeristische trekpleister van Kaapstad is en de groepen voor rondleidingen rond de 50 man groot zijn, is de aanpak toch heel persoonlijk. De verhalen zijn ingrijpend en worden verteld door ex politieke gevangenen. Nelson Mandela heeft hier achttien jaar van zijn uiteindelijk zesentwintig jaar gevangenschap doorgebracht in een ongelooflijk kleine cel met slechts een mat op de koude betonvloer om op te slapen, een deken en een emmer. Hij overleefde jarenlange gevangenschap, de zware arbeid in de kalkgroeven en de vernederingen die aan de orde van de dag waren. Na zijn vrijlating, toen de geschiedenis eindelijk een wending nam, verzoende hij zich met het regime dat hem jarenlang had proberen te breken. De grootsheid van zijn gebaar is onbeschrijflijk en maakt hem voor mij tot één van de allergrootsten op aarde ooit.

‘We are fighting for the noblest cause on earth, the liberation of mankind.’, schreef een andere politieke gevangene op Robbeneiland treffend.

Afgelopen vrijdag hebben we een deel van Human Rights Day Celebrations meegemaakt in Cape Town met een optreden van het wereldberoemde Soweto Gospel Choir, het lievelingskoor van Nelson Mandela. Een kleurrijk optreden met oerritmes en opzwepende melodieën. Krachtig, energiek en van een onweerstaanbare vrolijkheid. Oud en jong swingden mee en wij begrepen eerlijk gezegd niet dat het park maar voor een kwart bezet was, gezien de status en de performance van het koor. Ik ga de CD ‘Blessed’ van ze kopen, voor het kippenvel thuis. Ik luister het liefst muziek op mijn I-pod, dan dringen de melodieën, teksten en klanken tot op mijn bot door en kan ik zeer geraakt worden. Samensmelten met de intimiteit van mijn eigen gehoor. In de tuin van het statige en klassieke Mount Nelson Hotel sloten we de middag af met een drankje. De ober, Sidney, een zeer geroutineerde ogende professional met twinkels in zijn ogen maakte de verhalen bij ons los. ‘Hoe lang zou hij hier al werken, gezien zijn leeftijd en ervaring…? it must be ages… En wie zou hij allemaal wel niet ontmoet hebben of hebben meegemaakt? We fantaseerden er lekker op los, dus waarom niet aan hem zelf gevraagd? Sidney, met een stoïcijnse blik: “Oh, since yesterday…”. Waarop wij verbouwereerd in lachen uitbarstten en hij glimlachend vervolgde: “No… I’m here for 28 years now.”. En inderdaad, hij had vele beroemdheden zien gaan en komen en sommigen ook persoonlijk bediend, vertelde hij trots. Hij hield van zijn werk, aardige mensen ontmoeten zoals wij, dat maakte zijn dag en de onze ook.

En dan eindelijk de baboons ontmoet tijdens onze tweede tour rond de Kaap. We hadden ze Anjelle al beloofd tijdens haar verblijf, maar in geen velden of wegen was er toen een aap te bekennen. Een familie bavianen aan de kant van de weg die elkaar aan het vlooien waren en wat rondbanjerden. Op de auto’s van hun bewonderaars sprongen en voor onze ogen nog even de liefdesdaad met elkaar bedreven. Het is o zo verleidelijk om met je fototoestel uit het autoraam te hangen voor de mooiste shots, maar sinds ik jarengeleden een baviaan een man en een vrouw heb zien aanvallen, kijk ik wel beter uit. Ik heb gezien met welk venijn de baviaan zich toentertijd vastbeet en dat was geen lekker gezicht, laat staan dat je het voelt. Maar toch mooie plaatjes geschoten en ze staan alweer in het album. Ook zijn we even gestopt bij Chantal, onze charmante verkoopster uit Congo. We hadden haar foto’s laten afdrukken en dat vond ze helemaal geweldig.

Vanmorgen zijn Marianne en Karel vertrokken na twee weken van gezellige uitstapjes en heerlijke etentjes. En hiermee gaan we onze laatste week al weer in. Kan niet zeggen dat ik naar het Nederlandse klimaat verlang. Hoor van een witte Pasen en wil me er even niets bij voorstellen. Ik zal de zon voor jullie meenemen, liefs Nelly

Langa

Afgelopen vrijdag hebben we een bezoek gebracht aan Langa (De Zon), één van de oudste townships in Kaapstad. Langa, met 250.000 bewoners ligt net zoals Khayelitsha, één van de grootste townships waar zo’n 1,2 miljoen mensen wonen, in de Cape Flats, een vlak gebied ten oosten van Kaapstad. Een kilometers lang hek scheidt de townships van de snelweg, of lijkt de townships, en dan met name de shacks (hutten van vaak asbest golfplaat en hout) aan het oog van de voorbij snellende toerist te onttrekken. De shacks in Langa worden zoveel mogelijk aan de rand van het woongebied weggehaald om vervangen te worden door stenen huizen. Dit oogt beter voor de toeristen als je van het vliegveld komt en richting Kaapstad rijdt... De overheid streeft ernaar om voor 2010 ieder gezin een eigen leefbare woonruimte te bieden, voorzien van water, elektriciteit en een toilet. Dit is nu nog lang niet het geval; naast de zelfgebouwde krotten hebben we woonblokken gezien waar drie gezinnen met kinderen op een kamer wonen van 25 m2. Drie stapelbedden en alle kleding in tassen ingepakt en opgestapeld tot aan het plafond. Onvoorstelbaar en daar moeten ze nog huur voor betalen ook, al is het dan maar 40 rand per maand. De armoede in de townships is naar onze maatstaven schrijnend. Met een werkeloosheidspercentage van 45% en een gemiddeld inkomen van een paar honderd rand per maand (100 rand is nu rond de 8 euro) is het leven er hard. Ook hebben veel vluchtelingen, waarvan er naar schatting miljoenen illegaal in Zuid Afrika zijn, hun toevlucht genomen in de townships. En voor hen geldt geen toekomstig recht op een fatsoenlijk onderkomen. De townships ontwikkelen zich langzaam met eigen scholen, sportfaciliteiten, werkgelegenheidsprojecten en lokale winkels, meestal in containers ondergebracht. De ontwikkelingen en de projecten die we gezien hebben zijn hoopgevend, maar vooralsnog een druppel op een gloeiende plaat. Ik voel me dubbel over ons bezoek aan Langa. Ons uitstapje had in mijn ogen een hoog ‘Koninginnedag’ gehalte (met ons in de rol van de koninklijke familie), waarbij ik me nogal ongemakkelijk voelde richting de bewoners die daar in zulke moeilijke omstandigheden leven. Bussen met toeristen die een kijkje komen nemen... Een bezoek aan een township confronteert je keihard met de ontwrichting van de zwarte samenleving door het jarenlange Apartheidsregime. Dat de townships nu een toeristische trekpleister zijn en inkomsten voor de touroperators genereren, doet wrang aan. Of snijdt het mes aan twee kanten en worden zowel de lokale bewoners als de reisorganisaties er beter van? Nu ik er geweest ben, vraag ik me ook af of we niet zelfstandig naar Langa hadden kunnen gaan. De mensen waren erg vriendelijk en gastvrij en ja we weten van het bestaan van criminaliteit en dat het er behoorlijk onveilig kan zijn, maar ik vraag me tegelijkertijd af of die verhalen niet overtrokken worden en in stand gehouden worden om de gemiddelde toerist af te schrikken. Ik vind het lastig, we hebben wel speciaal gezocht naar een organisatie die een deel van de opbrengst afstaat aan de gemeenschap.

Ben nog steeds een beetje aan het kwakkelen na mijn verkoudheid. Ik blijf last houden van vastzittend slijm en dan met name in de ochtend en de avond. Wel lukt het me beter om het op te hoesten, maar het blijft een vervelend gevoel. Ik heb dan vooral last van een reutelende adem en een benauwd gevoel. Maak ik me zorgen? Ja, best wel, het lijken de naweeën te zijn van een wekenlange verkoudheid en een keelontsteking, maar het kunnen ook de kankercellen zijn die weer flink opspelen. Laten we het niet hopen. Het vervelende is ook dat ik zo moeilijk een vergelijk kan maken tussen de verschillende klachten. Ik ben sinds mijn ziekte geen dag meer klachtenvrij en ze komen soms uit zeer onverwachte hoeken en houden weken, soms maanden aan. De 8ste april heb ik weer een volgende controle en tot die tijd probeer ik het maar zoveel mogelijk los te laten. De omgeving en de zon helpen daar zeker bij. Met een lieve groet, Nelly

Oude wijsheden

Ton van der Lee in 'De Afrikaanse weg.' Onderweg van Kaapstad naar Caïro: In Malawi, bij mevrouw Chikulamayembe en haar kleindochter Nana. De ouders van Nana en hun andere kinderen, haar man, dochter en twee zoons zijn allemaal overleden aan aids. ‘En waar leven Nana en u van?', vraag ik. Mevrouw Chikulamayembe wijst op een klein veldje achter het huis. 'Ik verbouw wat maïs. We hebben het pas geplant, maar de bodem is niet meer zo vruchtbaar als vroeger, we moeten kunstmest gebruiken. Maar kunstmest is duur.’ 'Hoe komt u aan geld om het te kopen?'. 'Dat verdien ik hiermee,' zegt mevrouw Chikulamayembe met een lachje, en ze tikt tegen haar hoofd. 'Hierin zit mijn kapitaal.' 'Hoe bedoelt u?', vraag ik. 'Spreekwoorden. Ik ken er honderden, duizenden. Allemaal traditionele wijsheden die ik heb geleerd van mijn moeder en mijn opa. Ik heb een goed geheugen, ik heb alles onthouden.' 'Hoe kun je nu met spreekwoorden geld verdienen?' vraag ik verbaasd. 'Heel eenvoudig, ik zal je een voorbeeld geven. Vorige week waren de maisplantjes net aangeplant. Twee buren, mijnheer Banda en mijnheer Mbowani, hadden op dezelfde dag geplant. Maar mijnheer Banda had zijn geit niet goed vastgebonden en de volgende dag bleek dat de geit alle plantjes van mijnheer Mbowani had opgegeten. Die was woedend en wilde mijnheer Banda te lijf gaan. Een paar buren hebben ze tegengehouden en toen zijn ze met zijn allen naar mij toe gekomen om raad te vragen. Ze lacht trots. 'Voor de oude wijsheden van ons volk heeft iedereen respect. 'Na het verhaal aangehoord te hebben kwam ik op een spreekwoord dat van toepassing was op hun situatie. "Als je de kaars van je buurman uitblaast, gaat je eigen kaars daar niet feller van branden." De volgende dag hielp Mbowani zijn buurman met het wieden van zijn veld en de dag daarop kwam Banda hem de helft van mijn plantjes brengen. Van Banda heb ik een kip gekregen en van Mbowani een halve zak kunstmest. Op deze manier lossen we onze geschillen al sinds mensenheugenis op. Helaas zijn onze leiders dat allang vergeten.'

Afgelopen dagen lekker rustig aan gedaan. Een beetje zoals thuis, de dagelijkse dingen, waarbij de dagen omvliegen. Zonder dat er een moment voorbij gaat waarvan ik niet geniet. We zijn nu 3,5 week weg en nog een kleine drie weken te gaan, heerlijk vooruitzicht. Ik ben nog nooit zo lang van huis geweest. Vroeger had ik altijd heimwee en was drie weken vakantie zo beetje het maximum. Nu verlang ik niet naar huis, wel naar iedereen die me lief is, maar ik mis Nederland en dichter bij huis, Rotterdam niet. De zon en de natuur geven me zoveel dat ik onze reizen beschouw als een soort levenselixer. Dacht ik drie maanden geleden nog tijdens mijn chemokuur, ik weet niet of ik dit nog een vierde keer zou willen doen om ‘maanden te kopen’, als het medisch gezien überhaupt nog mogelijk is. Nu denk ik, maar als die maanden zo mooi zijn als deze, dan is het weer opnieuw de overweging waard. Grensverleggend, een ongeneeslijke ziekte, maar dat wisten we al. Ik ben helemaal blij met het feit dat mijn dolfijnachtergrond weer terug is op mijn blog. Helemaal zelf uitgezocht, het was even puzzelen, maar hij is er weer en mooier dan op mijn vorige site, want de foto blijft nu staan terwijl de tekst er over heen scrollt. Inmiddels een nieuwe hobby, bloggen. Dus als er iemand een blog wil starten, laat het me weten, ik maak hem zo voor je! Eergisteren zijn Marianne en Karel gearriveerd, zij logeren twee weken bij ons. Weer wat uitstapjes gepland en alvast een reservering gemaakt voor een bezoek aan Robbeneiland. Een echte toeristentrekker, dus minimaal zes dagen van tevoren reserveren. De regen stroomt hier nu gestaag uit de lucht, maar in de verte zie ik alweer de eerste opklaringen. Na regen komt zonneschijn, alleen hier gemiddeld wat sneller dan in Nederland. Daar is iedereen nu in afwachting van de storm die nu over het land raast. Hoop dat de lente zich snel aankondigt, met een zonnegroet van Nelly

Kleine geluksmomenten

Een vlinder, net gered uit het zwembad, bijkomend op mijn hand, zijn vleugels drogend tot hij weer kan vliegen. De sterrenhemel die oogverblindend is en hoe langer je kijkt hoe meer sterren je ziet, oneindig ver en veel. Milly de labrador die elke ochtend kwispelend haar kop tegen je been aanvlijt waarna je een grote lik van haar krijgt. De kwetterende vogels die bij de avondschemering neerstrijken in 'onze' boom en je bezighouden met hun gezelschapsspel. De avondzon die in de zee oplost en een roodkoperen gloed achterlaat. Het uitzicht op de Tafelberg vanaf de porch, met mijn laptop op mijn schoot en mijn kopje koffie bij de hand. De zoete smaak van zongerijpte sappige vruchten. Kleine geluksmomenten waarbij ik me vervuld voel van geluk en dankbaarheid. De dagen zijn er mee overgoten, er is zoveel om van te genieten. Wie had twee jaar geleden gedacht dat we dit hadden kunnen doen? Diederik en ik realiseren ons dat we ons nu, ondanks de moeilijke omstandigheden waarin we verkeren, gelukkig mogen prijzen. Dit nemen ze ons niet meer af... Het is mooi om te beseffen dat je als mens in staat kunt zijn ondanks diepe, diepe dalen om te genieten en geluk en dankbaarheid te ervaren. Het leven is eenvoudiger dan we denken dus waarom maken we het dan zo nodeloos ingewikkeld? Waarom willen we altijd meer, wat is verrijking eigenlijk? De schoonheid is er al, overal om je heen in de natuur en in de mensen zelf, die hoef je niet te kopen. Ik kijk met verwondering, maar vooral ook met bewondering naar de veerkracht van de vaak arme mensen die we hier ontmoeten en ik sta versteld van hun positieve instelling, hun glimlach en hun oprechte vriendelijkheid. Ik kan met mijn westerse achtergrond onmogelijk begrijpen hoe het moet zijn om te leven in een land waar je tot 14 jaar geleden als zwarte mens niet meetelde, waar de inkomensverschillen zich vandaag de dag scherper en scherper aftekenen. Waar de bovenlaag profiteert van de economische ontwikkelingen en alsmaar rijker wordt, maar de onderlaag van de bevolking achterblijft en kampt met de enorme problemen ten gevolge van werkeloosheid, armoede en aids. Waar komt dan je glimlach nog vandaan? ‘Ik ben, omdat jij bent’ is het fundament van het grootste deel van de Afrikaanse cultuur, en heeft invloed op het hele leven: van de gezondheidszorg, het familieleven tot de politiek. En het is de kern van een aantal van de lessen die wij als westerlingen zouden kunnen leren van Afrika. Het is de verbindende factor. Het betekent ‘Zonder jou of de gemeenschap, ben ik niemand of besta ik niet. Daarom delen we ons leven – in voor- en tegenspoed en kunnen we in de meest slechte economische omstandigheden overleven’. Gemeenschapsdenken is het organiserende principe, het is een breed sociaal vangnet, waar wij als westerlingen ver vanaf staan. We hebben elkaar nodig, niemand uitgesloten…. Hoe gaan we in Nederland eigenlijk met elkaar om? Ik ben er nog lang niet uit, maar het houdt me wel bezig.

Anjelle, mijn zus, is vannacht teruggevlogen naar Nederland en is, op het moment dat ik dit schrijf, net geland op Schiphol. Ze heeft enorm genoten en wij met haar, maar ze zag er ook weer erg naar uit om naar haar gezin terug te keren. Ik vind het echt heel bijzonder dat ze deze reis heeft gemaakt om bij ons te kunnen zijn en natuurlijk fantastisch van Hans, Max en Jip die haar 12 dagen hebben moeten missen. Ons fotoalbum breidt zich per dag uit en is slechts een selectie van de ruim 600 foto’s die Diederik inmiddels gemaakt heeft. Leve de digitale camera. Ik ben deze week wederom bij de huisarts geweest, omdat ik een enorme keelpijn kreeg, bijna niet meer kon slikken en het hoesten ook weer stevig aanwakkerde. Ik had een keelontsteking waar de vorige antibioticakuur niet op gereageerd had dus aan een nieuwe kuur begonnen. Deze kuur slaat gelukkig aan en de klachten zijn nu echt een stuk minder. Was wel weer even afzien hoor en inmiddels ben ik vijf weken verder na de eerste verkoudheidsverschijnselen. Maar goed nu lijkt het echt de goede kant op te gaan en ik hoop dat ik de komende weken zonder wat voor klachten dan ook kan doorbrengen. Voor nu een warme en zonnige groet van Nelly